Văn hoá doanh nghiệp là yếu tố quan trọng giúp tạo nên sự đồng nhất, tăng cường sự gắn kết và nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức. Tuy nhiên, để cài đặt văn hoá doanh nghiệp có chủ đích, cần phải hiểu rõ các loại văn hoá doanh nghiệp, sự khác nhau giữa chúng và các yếu tố giúp xác định văn hoá doanh nghiệp hợp với tổ chức.
Các bài viết mới nhất
I. Có những loại văn hoá doanh nghiệp gì?
Vào năm 1991, hai giáo sư của Đại học Michigan là Robert Quinn và Kim Cameron đã đưa ra 4 mô hình văn hóa doanh nghiệp dựa theo hai trục là linh hoạt – kiểm soát và hướng nội – hướng ngoại. Mô hình này được đánh giá là khá cơ bản nhưng khái quát được gần như toàn bộ đặc điểm chung của các doanh nghiệp sau này, là tiền đề cho nhiều nghiên cứu và ứng dụng trong thực tế.
1. Mô hình văn hoá gia đình
Văn hóa doanh nghiệp theo mô hình gia đình có một số đặc trưng đáng chú ý. Môi trường làm việc trong mô hình này được tạo ra với sự thân thiện, tập trung vào sự đồng thuận và khuyến khích hoạt động làm việc nhóm của nhân viên. Do đó, đây được coi là một mô hình hợp tác cao và ít cạnh tranh nhất trong bốn mô hình văn hóa doanh nghiệp.
Mô hình văn hóa gia đình có sự đặc trưng khép kín và thường phù hợp với các công ty có quy mô nhỏ. Nó phổ biến đặc biệt tại các quốc gia châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước trong khu vực. Trong mô hình này, người lãnh đạo được coi như chủ gia đình, có trách nhiệm chăm sóc cho các thành viên và yêu cầu sự trung thành từ mọi người. Nhân viên có tuổi và kinh nghiệm lớn thường đảm nhận các vị trí quản lý quan trọng và có quyền lực trong tổ chức.
Ưu, nhược điểm của mô hình văn hoá gia đình
Mô hình văn hóa gia đình mang đến những ưu điểm đáng chú ý. Nó thường tạo ra sự gắn kết giữa các thành viên thông qua lòng trung thành và giá trị truyền thống.
Tuy nhiên, mô hình này cũng có nhược điểm. Các giá trị của văn hóa gia đình có thể hạn chế sự sáng tạo và phát triển của mỗi cá nhân. Sự trao quyền cho nhân viên lớn tuổi có thể làm cho lớp nhân viên trẻ thiếu động lực và tinh thần cống hiến đối với tổ chức.
Các doanh nghiệp ở Nhật Bản phần lớn tuân thủ mô hình văn hóa gia đình. Các công ty Nhật Bản thường cung cấp những dịch vụ giá rẻ cho nhân viên của họ, tạo điều kiện thuận lợi về chỗ ở và sinh hoạt, đồng thời quan tâm và hỗ trợ các thành viên trong gia đình của nhân viên.
2. Mô hình văn hoá thị trường
Mô hình văn hóa thị trường tập trung vào hoàn thành công việc với kết quả tốt nhất và đạt được giá trị cốt lõi của doanh nghiệp. Trong mô hình này, mọi nhân sự hiểu rõ vai trò và trách nhiệm của mình đối với công việc và tổ chức, và họ cam kết cống hiến hết mình để đạt được mục tiêu đã đề ra.
Mô hình văn hóa thị trường thích hợp cho các doanh nghiệp có nhóm làm việc hoặc dự án mang tính tạm thời. Vì vậy, khi một dự án kết thúc, nhiều thành viên sẽ ngừng kết nối và giảm tương tác với đồng nghiệp.
Ưu, nhược điểm của mô hình văn hoá thị trường
Mô hình văn hóa thị trường mang đến một số ưu điểm. Nó tạo ra sự bình đẳng trong môi trường làm việc, khuyến khích các thành viên tự chủ và tự giác trong công việc, học hỏi liên tục để nâng cao và phát triển kỹ năng.
Tuy nhiên, mô hình này cũng có nhược điểm. Các nhóm làm việc thường không có mối quan hệ gắn kết chặt chẽ, sự gắn kết chỉ bắt đầu khi thành viên tham gia vào dự án và sau đó tách rời khi công việc nhóm kết thúc.
Có một số ví dụ về các tổ chức áp dụng mô hình văn hóa thị trường. Cơ quan Hàng không Vũ trụ Quốc gia (NASA) đã sử dụng nhóm làm việc trong các dự án thám hiểm không gian. Mỗi thành viên có trách nhiệm và quyền hạn ngang nhau trong nhóm. Ngoài ra, các công ty điện tử như General Electric và Philips Electronics cũng áp dụng mô hình văn hóa thị trường trong quá trình làm việc.
Mô hình văn hóa sáng tạo tập trung vào việc mang đến cho khách hàng sản phẩm và dịch vụ chất lượng. Các doanh nghiệp với mô hình này có ban lãnh đạo hướng tới làm việc với tư duy tiến bộ và sẵn sàng đối mặt với rủi ro.
3. Mô hình văn hoá sáng tạo
Trong mô hình văn hóa sáng tạo, nhân viên được khuyến khích tự do sáng tạo, không ngừng học tập và đổi mới để phát triển tối đa năng lực của bản thân. Tuy nhiên, môi trường làm việc trong mô hình này đôi khi mang đến áp lực và tính cạnh tranh cao.
Mô hình văn hóa sáng tạo thường được áp dụng trong các doanh nghiệp trong lĩnh vực marketing, công nghệ. Các doanh nghiệp này thường có cấu trúc đơn giản, không áp lực về hệ thống thứ bậc, và đặc biệt chú trọng đến sự sáng tạo và đổi mới.
Mô hình văn hóa sáng tạo được xem là một trong những loại hình văn hóa doanh nghiệp phổ biến và sẽ phát triển rộng rãi trong tương lai.
Ưu, nhược điểm của môi trường văn hoá sáng tạo
Mô hình văn hóa sáng tạo có những ưu điểm đáng chú ý. Nó tạo điều kiện cho việc phát huy tối đa khả năng sáng tạo và đổi mới, nâng cao kiến thức của từng nhân viên mà không bị ràng buộc bởi các quy trình.
Tuy nhiên, môi trường trong mô hình này có tính cạnh tranh cao, dẫn đến áp lực và thiếu tinh thần làm việc nhóm của nhân viên. Nếu một doanh nghiệp áp dụng mô hình văn hóa sáng tạo mà không có kế hoạch truyền thông nội bộ cụ thể hoặc chế độ đãi ngộ và phúc lợi tốt, có thể gây sự đứt gãy trong kết nối đội ngũ.
Facebook, Google và Apple được coi là những ví dụ điển hình cho văn hóa sáng tạo. Tại các công ty này, các cá nhân không bị ràng buộc bởi các quy định mà có thể tự phát triển bản thân.
4. Mô hình văn hoá thứ bậc
Mô hình văn hóa thứ bậc trong doanh nghiệp tập trung vào việc áp dụng quy trình làm việc và sự phát triển dựa trên hệ thống. Các tổ chức hoạt động một cách trơn tru nhằm đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững trong dài hạn.
Trong mô hình này, mọi công việc được quản lý chặt chẽ thông qua hệ thống thứ bậc, và nhân viên có trách nhiệm tuân thủ chỉ đạo từ lãnh đạo. Đây là mô hình quản lý phổ biến trong các cơ quan nhà nước, nhà máy và bệnh viện, nơi có nhiều cấp quản lý để theo dõi và giám sát công việc.
Ưu, nhược điểm của môi trường văn hoá thứ bậc
Mô hình văn hóa thứ bậc có những ưu điểm đáng chú ý. Doanh nghiệp có thể nhanh chóng đi vào hoạt động với quy trình làm việc thống nhất và hướng đến sự ổn định và phát triển theo mục tiêu dài hạn.
Tuy nhiên, mô hình này cũng có nhược điểm. Nó giới hạn khả năng học hỏi và sáng tạo của đội ngũ. Mọi thay đổi trong công việc đòi hỏi rất nhiều thời gian để thông qua các cấp quản lý và lãnh đạo, với các hướng dẫn, quy trình và thủ tục phức tạp.
Mô hình văn hóa thứ bậc được áp dụng rộng rãi và mạnh mẽ tại Đức. Đặc trưng của người Đức là họ không thích sự bất ngờ và đòi hỏi tuân thủ nguyên tắc kinh doanh và quản lý tổ chức theo trật tự từ trên xuống để giảm thiểu các tình huống phát sinh trong quá trình hoạt động.
II. Các yếu tố giúp xác định văn hoá doanh nghiệp phù hợp với tổ chức
Sự khác nhau giữa các loại văn hoá doanh nghiệp phản ánh sự đa dạng và phong phú trong cách mà các tổ chức xây dựng và phát triển văn hoá của mình. Mỗi loại văn hoá doanh nghiệp có đặc trưng và mục tiêu riêng, tùy thuộc vào bối cảnh, môi trường kinh doanh và các giá trị cốt lõi của tổ chức.
Xây dựng một văn hoá doanh nghiệp phù hợp với tổ chức là một yếu tố quan trọng giúp đưa doanh nghiệp đến thành công. Mỗi tổ chức có những đặc thù và mục tiêu khác nhau, do đó cần phải xác định loại hình văn hoá doanh nghiệp phù hợp để phù hợp với chiến lược và mục tiêu của tổ chức.
Dưới đây là một số yếu tố giúp xác định loại hình văn hoá doanh nghiệp phù hợp với tổ chức.
1. Đặc thù của ngành nghề và môi trường kinh doanh
Đặc thù của ngành nghề và môi trường kinh doanh là một yếu tố quan trọng khi xác định loại hình văn hoá doanh nghiệp phù hợp. Ví dụ, nếu tổ chức hoạt động trong ngành nghề công nghiệp, loại hình văn hoá doanh nghiệp nguyên tắc có thể phù hợp với tổ chức bởi vì nó cần phải tuân thủ các quy tắc an toàn, chất lượng và quản lý sản xuất. Trong khi đó, loại hình văn hoá doanh nghiệp đa văn hóa có thể phù hợp với tổ chức hoạt động trên quy mô quốc tế hoặc với một số tổ chức có nhiều nhân viên đến từ các nền văn hóa khác nhau.
2. Giá trị cốt lõi của tổ chức
Giá trị cốt lõi của tổ chức cũng là một yếu tố quan trọng khi xác định loại hình văn hoá doanh nghiệp phù hợp. Nếu giá trị cốt lõi của tổ chức là sáng tạo và đột phá, loại hình văn hoá doanh nghiệp sáng tạo có thể phù hợp với tổ chức bởi vì nó khuyến khích sự sáng tạo và đột phá. Trong khi đó, nếu giá trị cốt lõi của tổ chức là tôn trọng khách hàng, loại hình văn hoá doanh nghiệp dịch vụ khách hàng có thể phù hợp hơn.
2. Kích thước và quy mô của tổ chức
Kích thước và quy mô của tổ chức cũng ảnh hưởng đến loại hình văn hoá doanh nghiệp phù hợp. Với các tổ chức lớn, loại hình văn hoá doanh nghiệp đa văn hóa có thể phù hợp hơn vì nó cho phép tập trung vào sự đa dạng và tích cực trong tổ chức. Trong khi đó, các tổ chức nhỏ có thể tập trung vào loại hình văn hoá doanh nghiệp nguyên tắc hoặc linh hoạt để tạo ra một môi trường làm việc tích cực và hiệu quả.
3. Quản lý nhân sự
Quản lý nhân sự là một yếu tố quan trọng trong việc xác định loại hình văn hoá doanh nghiệp phù hợp. Nếu tổ chức có một nhóm lãnh đạo và quản lý mạnh mẽ, loại hình văn hoá doanh nghiệp đồng đội có thể phù hợp hơn vì nó khuyến khích sự đoàn kết và tập trung vào mục tiêu chung. Trong khi đó, nếu tổ chức có những nhân viên có tính cách sáng tạo và đột phá, loại hình văn hoá doanh nghiệp sáng tạo có thể phù hợp hơn.
4. Khả năng thích ứng và linh hoạt
Khả năng thích ứng và linh hoạt là yếu tố quan trọng trong việc xác định loại hình văn hoá doanh nghiệp phù hợp. Nếu tổ chức hoạt động trong một môi trường kinh doanh thay đổi liên tục, loại hình văn hoá doanh nghiệp linh hoạt có thể phù hợp hơn vì nó cho phép tổ chức thích ứng và thích nghi với các thay đổi. Trong khi đó, nếu tổ chức hoạt động trong một môi trường ổn định, loại hình văn hoá doanh nghiệp nguyên tắc có thể phù hợp hơn vì nó tập trung vào việc tuân thủ các quy tắc và quy trình.
III. Kết luận
Văn hoá doanh nghiệp là một yếu tố rất quan trọng đối với sự thành công của một tổ chức. Để xây dựng văn hóa doanh nghiệp kỷ luật hoặc linh hoạt, phù hợp với tổ chức của bạn, bạn cần xác định các yếu tố như đặc thù ngành nghề, giá trị cốt lõi, kích thước, khả năng thích ứng và quản lý nhân sự.
Nếu bạn đang quan tâm đến việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp trong tổ chức của mình, hãy tham gia khóa học “Cài đặt văn hoá doanh nghiệp” của ACEX để tìm hiểu thêm về cách xác định loại hình phù hợp với tổ chức của bạn, cũng như cách triển khai kế hoạch văn hoá doanh nghiệp.
Khóa học cài đặt văn hóa có chủ đích, phát triển tổ chức gắn kết - hiệu suất cao